Editorial | KTZ

    NGAIHDAMNA DALTUTE

    ... hon naih ken, nang sang in ka siangthou zaw hi... [Isai 65:5]

    Tu Kha i thupi “Ngaihdamna Daltute” nouneltak a gen ding chi lehang genseng vuallouh in tam ding hi. Tutung in ei gingtute adia sinlai i lakkhiak theih ding mite’ hihna apan tamlou kikumkhawm nawn lehang chi i hi.

    Eimah kidiksakna: Nu masapen Evi in Pathian ngaihdamna tang theilou dia a daltu tuh “Amah a khial hinapi in, amah kidiksak in, midang ngoh a tum teitei hi” (Gen. 3:13). Evi in Setan khemna dou zoulou in, theigah ne a, amah deihtelna a theigah ne ahihdan kitheihmohbawl in, Setan a ngoh hi. Adam mah inleng, Evi piak theigah amah deihtelna a a nek hinapi, Evi ngoh in amah kidiksak hi (Gen. 3:12). Midang ngohlou in, amau hihkhelh ahihdan kiphawk in, kisik le uh Pathian ngaihdamna a tan ding uh lamethuai hi. Ngaihdam a omtheihna dia a daltu amau kidiksakna ziak ahi hi.

    Mihingte’n leng hon suangtu Adam leh Evi mah sun in, hiai bang lungput i nei chiat uhi. Thil khatpeuh a i hihkhelhnate midangte ziak ahi chi a ngoh in, kisik a Pathian ngaihdamna nget sang in, kidiksak in, hiai bang lungput diklou in Pathian ngaihdamna i tan ding hon dal hi. Ei singtangmite lak a dik diak ahihna – Pa hoihlouhte’n a Zite uh ngoh, Zi hoihlouhte’n a Pasalte uh ngoh, Ta hoihloute’n a nu leh pate ngoh, khotang a siatna omte, midangte – lawmte, insak-inkhang, mihoihloute - ngohtheih ngohmoh a ngoh in, ei i kidiksak chiat uhi. Jawlnei Isai gen bang in, “…hon naih ken, nang sang in ka siangthou zaw hi…” i lungsim in i chi chiat a, ei sang a midangte a hoihlouzaw a koih in, eimah hoih kisa a kidiksak in, ngaihdamna poimoh lou bang in lungkim mahmah in i om chiat hi (Isai 65:5). Akhial leh ngaihdamna poimoh hihna lungput i neih chiang in, Pathian apan ngaihdamna, midangte apan ngaihdamna leh eimah apan midangte ngaihdamna hong piang thei pan ding ahi, chih i theihchet poimoh lua hi.

    Pharisaite’n amau mahmah “…a diktatpen a kigingta in, midangte a musit uhi” (Lk. 18:9). Siahkhonmite leh negute, dikloute, angkawmte bang maimai hilou in, nipikal teng in nihvei an ngawl zel in; a neih tengteng ua sawm-a-khat a pe zel uhi. Huaiziak in, Pathian leh mihinpihte mitmuh a hihhoih mahmah leh amaute ma ah kisikna ding khelhna neilou bang in kikoih uhi. Pathian leh mihingte ngaihdamna poimoh lou in kikoih ua, hiai bang lungput a neih un Pathian ngaihdamna a tan ding uh dal kha den hi.

    Midangte mohsakna: Pharisai khat in Pathian kiang a thum in “…hiai siahkhonmi bang ka hihlouh ziak in na tung ah ka kipak hi” chi hi (Lk. 18:11). Mihingte mitmuh a midangte sang a hoihzaw a kikoihna kisaktheihpih in, a kimulou sunglam leh khalam a Pathian deihdan nelhsiah a a khelhnate uh phawklou bang a om in, kidiksak kia hilou in, siahkhonmite musit in, mohsa mahmah uhi.

    Jesu’n mittaw a hihdam lai in Pharisaite’n Jesu mohsakna ding zong in, bangchidan a a mit hong vak hiam chiin mittawpa dong tuantuan uhi. Mittawpa’n Jesu pen “Pathian apan pawt hikeileh bangmah a hihthei kei ding” (Jn. 9:33) a chih khum chiang in a hehsan semsem ua, “…nang khial lumlet a piang” (Jn. 9:34) chiin simmohtak in Mittawpa mohsa in a enghou behlap uhi.

    Pharisaite kiang a Jesu’n a thugenna ah, mihing kuamah hoih bukim omlou ahihdan leh midangte i mohsak leh dem ma a eimah kivel masak poimoh ahihdan hichiin na gen hi: “Huan bang di’a na mit a singtum om limsak lou a, na unau mit a ninneng neuchik om mu na hia? Nangmah mit a singtum om mulou in, na unau kiang a, Unau, na mit a ninneng neuchik om hon lakhe sak ve, bangchi a chi thei na hia? Mi lepchiah na mit apat singtum lakhe masa in, huchiin na unau mit a ninneng neuchih lakkhiak ding chiantak in na mu thei ding hi” (Luke 6:41-42). Jesu’n mihingte hihna hon theichian law mahmah a, midangte na dem a na gensiat ma un noumau ki-enchian masa phot le uchin, noumau a khialzaw tham leng hikha maithei na hi uh chih gennuam in, na mit a SINGTUM OM chiin uangtak in gen hi. Midangte demdem ngamte zaw amau diklouhna leh khelhnate kimuloute ahi ua, midang hihkhelh neuchikte muthei mahmahte hizaw uh ahi, chih hon sinsak nuamdan ahi hi.

    Midangte’ nopneh a omkhak ding lauhna: Philistia milian Goliath that khin a David hong kik in, numeite’n pahtawi in “Saul in asang asang a that, David in asing asing a that” (1 Samuel 18:7-9) chi a la a sak un, Saul a thangpaisak mahmah a, huai ni akipan David a hazat bawl hial hi. Saul leh a sepaih hangsante’n Philistia milian Goliath sual ngamlou a, David in va sual in that a, Saul sang a hangsan leh hatzaw mah ahi a, pahtawina piaktak mah ahi hi. Himahleh, Saul in David vualzohna in amah simmoh a om a, nuaisiah leh nopneh a om bang a kingaihtuah in David a melma bawl maimah a, thah sawm in alanglang ah delh nilouh hi.

    Kumpi Saul lungput bang in tulai gingtu tampite’n lungput diklou tak i nei hi. Mimal kal, Insak Inkhang kal, Pawl leh pawl kal leh Nam kal a kilemlouhna leh kimelmakna om chiang in, kingaihdamna om theihna dia a khialzaw, leh diklouzaw bang a a kiniamkhiakzaw ding kuamah i utkei tinten hi. Aziak bulpi tuh “Akhialzaw hiam, adiklouzaw hiam, ngaihdamna ngenzaw hiam in kiniamkhiak lehang, hon nopneh a hon simmoh ding ua, phuba lakna lemtang a hon nei ding ua, zahlaktak a hon nelhsiah gawp ding uh” chih lungput neih ahi. Ahangsan leh thupi kisa mahmahte’n hiai bang a midawilokte lungput dikloutak nei chiat in, i insung ah, khotang ah, gam sung ah, nam sung ah kilemna leh kingaihdamna om theikei a, upate’n “Akta mangkuan a kitutu uh” a chih i bangta hi.

    Tulai hun a Newspaper-te leh Social Media tuamtuamte i sim chiang in, Government, Khotang, Saptuam leh Mimal tanpha toh kisai a thu kigelhte 90% bang thudik thutang theiloupi a midangte demna, midangte mohsakna, mihing kihtak neilou a kikoih a, Pathian nangawn kihtalou bang a hangsan kisakna, thupi kisakna, vualtungtuang kisakna leh a dikpen, pilpen leh siampen bang a kikoihna khovel a omlel i hi chih nial vuallouh in i theithei hi. Hiai bang lungput hoihlou tawpkhawk ziak in mimal kal, pawl leh pawl kal, nam leh nam kal, gam leh gam kal ah kilemna leh kingaihdamna piangkhe thei vuallou bang in omta a, i lungput diklou kingaihdamna ding a daltu lianpen suakta hi.

    Huaiziak in, Pathian leh mihing kal a kingaihdamna leh kilemna omna dia a hinna hilhial hong luikhia Jesu Khrist in “a dikna leng gen lou (claim) a, a diklou bang a mohpaih a om ding hong teel” bang in, ei amah nungzuite’n inkuan sung, midang toh kal, khotang leh saptuam a kingaihdamna leh kilemna dia hon daltu, midawilokte lungput bang – eimah kidiksakna, midangte mohsakna leh midangte nopneh a omkhak ding lauhna – lungput paikheta ni. Tua toh kiton in, a diklouzaw, khialzaw, siamlouzaw, hatlouzaw leh thuakzaw dinmun a mite’n hon koih uleh leng pomngam, kingaihdamna bawltu, gingtu hangsan leh Khrist dungsunte hi ding in panla chiat ni chiin Toupa min in i kichial thakthak hi.