Articles | KTZ | EBC

    Khristiante leh Sawm-a-Khat

    Thumapi: I tulai khovel buaina kawmkal ah ei ut thu hiam, a mitmuh a hoihna neituam hikei mahlehang ‘tuni’ chi theilai ding a i hinna hong kepbitsak lai i biak Pathian leh i Hondampa Jesu Khrist kiang ah phatna, pahtawina leh minletna tengteng i pia hi. Saptuam in kum teng in Thupi paipih nei in thugen leh thugelh i neitou zel ua, huchihlai in thukalzeh bang in Khristiante a theihtuak leh i hinkhua a zuih ding thu poimoh nawlkhin theih hetlouh khenkhat i kizaksak leh sinsak zelzel poimoh om hi. Theihsa dan a i koih, ahihhang a zuikha chiahlou, ei hoihsak dandan bang a paidek mawk, ahihhang a lah dik chiahlou tampi omte lak ah tutung in SAWM-A-KHAT toh kisai enkhawm leng i chi ahi.

    1. PATHIAN’ A AHI (IT’S GOD’S OWN): Laisiangthou a Sawm-a-khat piakna a kimuh masaknapen tuh Abram in Salem khaw Kumpipa Melkizedek kiang a a piak ahi (Gen. 14:19-20). Tuaban ah Jakob in Pathian akipan vualzawlna a muh tengteng apan sawm-a-khat piak ding a na chiam/gen hi (Gen. 28:20-22). Pathian in “Gamsung a thil piang khempeuh leh gantate a sawm-a-khat peuhmah Kei a ahi” chi hi (Lev. 27:30-33). Abram leh Jakob-ten, “Kei a ahi” Pathian in a genkhiak matham a a na pia leh, piak ding ahihdan a na chiang khinta ahi uhi.

    2. PIAK NGEINGEI DING A PATHIAN THUPIAK AHI: Diut. 14:22-23 ah, “Kumchih in na lou ua antung tengteng Sawm-a-khat na piak ding uh ahi. Toupa na Pathian uh laudan siamnadan n’on theihgige theihna ding un Sawm-a-khat, na buh uh, na uain uh, na thau uh leh na bawnghon uh leh belamhon lak ua piang masapente TOUPA na Pathian uh ma ah, a min omna dia a seh ding ah na ne ding uhi” a chi hi. Huaiziak in, louma a piangte tengteng, ganvulhte apan leh sum-le-pai i muh tengteng apan SAWM-A-KHAT tuh Pathian’ a sa (a khamsa, Kei a a chih) ahihman in ei Khristian (Pathian’ thu awi/zui) ten i piak ngeingei ding a thupiak (Dan) ahong hita hi. Banghiam chi a avan a piak lemtang chiahloute leng sum suah a piak ding leh, eimah in i tatnop leh aman (value/cost) sehnga suah sehkhat (1/5) behlap a tat ding, chih hilai hi (Lev. 27:31; Diut. 14:24-25).

    3. THUKHUNTHAK HUN A SAWM-A-KHAT POIMOH LAI HIA? He, poimoh mahmah lai ahi. Piak nawnlouh ding chih THUPIAK omlou ahi. Matthai 23:23 ah, “Nou Laigelhmi leh Pharisai lepchiahte aw, na tung uh a gik hi: pudina, mohuri, zira Sawm-a-khat na pia ua, dan khawkzaw, diktatna, hehpihna, ginomna na limsak ngalkei uhi; himahleh hiaite eive na hih ding uh, adangte hihlou tuanlou in,” chih i mu hi. Hiai tuh Sawm-a-khat piakna lam a pekim leh hihhoih kisa mahmah, “Sawm-a-khat ka pe nave, Pathian a lungkim mai na ding”, chihbawl in, niteng a Gingtu/Khristian khohei-gamtat a diktatna, hehpihna leh ginomna chihte ngaihsaklou a om pen Pathian kipak tuanlou ahi, a chihna ahi. Sawm-a-khat i piak kawmkawm a Pathian kipahna leh ahon deihna tuh diktatna, ginomna leh hehpihna hinkhua neih ahi, chih kilang chiang mahmah hilou hia maw? Sawm-a-khat piak ringot a Pathian khem lungkimzok theih ahikei hi.

    4. SAWM-A-KHAT PIAK, KIAMNA HILOU IN PUNNA AHIZAW: Malaki 3:10-12 ah, “Ka insung a an a hong om theihna ding in koihkhawmna inn ah Sawm-a-khat avek in hon lalut unla, huai in kei hon entel (test) un, sepaihte TOUPA’N a chi hi. A koihna ding dantan kiching omlou khop in van tohlette hong in, vualzawlna k’on buakkhe kei na hiam! Huan negaimi pen nou ziak in ka sal ding a; na leigahte uh a suse kei ding hi; na grepgui uleng lou ah ahun tunma in agah a kesak kei ding hi, sepaihte TOUPA’N a chi. Huchi in nam tengteng in nang nuamsa a hon chi ding ua; gam kipahhuai na hih ding ziak un, sepaihte TOUPA’N a chi. 2Kron. 31:4-6,9-10 ah, Jerusalem a mipite TOUPA’ dan a a kihihhatna ding un siampute leh Levite tantuan pe ding in thu a pelai hi. Huai thupiak a dalhzaktak in Israel suante’n a buhte, uainte, thaute, khuaizute, a lou ua thilsuak masapente a hong pia ua; a bangkim uh Sawm-a-khat leng a hong pia uhi. Israel suante leh Judah suante, Judah khuate a omte’n a bawng uleh a belam uh sawm-a-khatte, TOUPA a Pathian uh tantuan dia a piaksawn uh sawm-a-khatte a hon pia ua, a koihkhawm ek-ok phet uhi. Hezekiah in a thil koihkhawm tungtang uh huai siampute leh Levite a dong (ask) a. Zadok mi siampu heutu Azariah in a dawng a, mite’n TOUPA inn a Thilpiak a hon tawi tung ua kipan in i ne zel ua; i deihkhop ua, a om ek-ok lai hi; TOUPA’N mite a vualzawl zel a, hiai a om ek-ok laiteng i khamval uh eive,” a chi hi. Ahi ding bangtak in Sawm-a-khat pia hileng hiai Laisiangthou a i muhte bang a akoihna ding dantan (mun) kichinglou/kidaihlou khop a vualzawlna hon pe ding a i Pathian kichiam hitel dan ahi. I biak Pathian in hichibang hon chiam ngalleh, bang achia muangngamlou a, kiamlaw hok-hok ding a ngaihtuah a piaklouh dingdan lampang ngaihtuah lailai ding i hi ua???

    I louma ua i haichiinte ahihsethei tuamtuam apan hon venbitsak ding leh nisa leh vuahtui ahun geihgeih hon pe ding a agah leng ahun ma a pulh leh muatsia omlou a chidam a mu/la ding i hi.
    Saptuam tungtawn a Toupa’ gam nasepna lam tuamtuam adia zat ding sum-leh-pai kiningchingtak nei ding hang a aval leng om ek-ok theilai ding a, Saptuam/Nam nuamsa leh hampha kihilai zawmah ding hi. Kithalawp-huailua hilou maw, unaute! A vualzawlna tamsem leh a humbitna lah i deih gige ngal si ua (Diut.14:22-29 sim in).
    5. SAWM-A-KHAT PIAKLOUH A HOIHLOUHNA/POINA: Sawm-a-khat piaklouh tuh Guktak khelhna ahi. Huai tuh mi a guksak maimai leng hilou a Pathian’ a guksak/suam (robbing God), chih hitel dan ahi! Malaki 3:6-9 ah chiang sitset in kigelh hi. Pathian vualzawlna i muhte apan piak ding om zahzah piak mai ding ahi. Atam chiang a it/pammaihsa mawk a piaklouh adikkei a, atawm chiang a napnul bawl leh houtak a ngai a piak leng adik tuankei, chih i theih chiat ding un apoimoh hi. Huaiziak in, i piak keileh Pathian’ a guksak pa/nu kihi ahi, na piaklouh na kisiamtan ngam laitel diam, unau? Khenkhatten, “ei a ahilel vele, Pathian tuh ei piaklouh in azawng/abuai kei ding, Pathian tasam in na koih ua hia?” chi in lehpan geigoi teitei uhi. Pathian taksap leh taksaplouh thu sang in ‘nang, Pathian bangchi in na koih in, na ginna bangchi bang ahia?’ chih, na kipulakkhiakna ahi. Ahitak in tuh, sum-le-pai na muh theihna leng Pathian hon piak/phasakpih a mu hilel na hi aw (Diut.8:17-18 sim in).

    6. SAWM-A-KHAT LEH THILPIAK DANG KIBATLOUHNA: Sawm-a-khat pen Pathian’ a sa (a tantuan) i piak ngeingei ding ahi a, i piak keileh Pathian’ a gutu/suhtu kihi ahi. Sawm-a-khat i piak nung a 9 (nine) omlai teng lak akipan Thilpiak dangdangte ahihleh Pathian i muanna/itna bangchi bang ahia? chih ah akinga hi. Hiaite ah ahizaw “Michih in it pipi a pelou in, piaklouh theihlouh (phutluih bang) a ngaihtuah a pe tuanlou in, a lungtang ua atup bangzel un pe chiat uhen; Pathian in kipaktak a pemi a it hi” (2Kor.9:7) a chih. Huaiziak in, Sawm-a-khat leh Thilpiak dangte akibang in en/gen kei ni. Saptuam a Upa Ordain leh Committee tuamtuam a chitna (qualify) dia kum hiaizah Sawm-a-khat pezom ahih ding, chih a om ziak a “tuabang dinmun ka utkei” chidan a Sawm-a-khat bang pezomlou sese, chih khawng leng hihdan dik hihetlou ahi. Pathian kimawlpih (teasing God) toh kibang ahi, ki-awi/ngam tel uh le sa ke! Saptuam member Mi Piching (Full Communicant Member) tengteng in Sawm-a-khat diktak a i muhna tengteng ua pan pechiat hileng i Saptuam hausa dia, nna tuamtuam sepna dia atuam a kibituk chihte kullou khop a sum-le-pai kiningchingtak neih theih luat ahi.

    Thukhitna: Khrist a unau ittakte aw, Sawm-a-khat pe ding a mi va chialpi a va gengen, chih khawngzaw, ‘Amah leh Pathian kal a koihlel ding ahi,’ chih hiuhiau mai tuh, sinsakna diklou ahi. Huchibang a gen/pang nilouhte tuh atangpi in a peloute ahinuam mahmah uh. Sawm-a-khat peloupa/pelounu tuh “Pathian a guksak/laksuh” ahi, chih Pathian mahmah in chi eivoi; pelou pipi aleng “Gingtu/Khristian ginom leh diktak” ka hi, kichihchih tuh zuau genna ahi. A pete’n le “ka pia” chi a kiletsakna/kisialna ding ahikei, ei-a pia kihilou a, Amah a sa mah pekik kihilel hi. Thilpiak dangte tuh Sawm-a-khat i piak nung a ei-a’ apan i piak ahi. Kivelthak chiat ni.